Graniczny podatek węglowy CBAM (z angielskiego Carbon Border Adjustment Mechanism) jest innowacyjnym mechanizmem przygotowanym przez Unię Europejską. Celem jego wprowadzenia jest redukcja emisji dwutlenku węgla związanego z towarami importowanymi. Poznaj definicję podatku węglowego, jego podstawy prawne, zakres regulacji oraz obowiązki, jakie będą mieli przez niego przedsiębiorcy. Dowiedz się również, jakie są etapy wdrożenia przepisów i ewentualne sankcje dla tych, którzy nie zastosują się do nowych regulacji.
Graniczny podatek węglowy CBAM — definicja oraz cel
Graniczny podatek węglowy CBAM to z definicji opłata za emisję dwutlenku węgla wytworzonego na skutek importu towarów z krajów trzecich zwłaszcza w przypadku sektorów energochłonnych. Celem podatku jest tak zwane ograniczenie „ucieczki emisji”, czyli sytuacji, w której europejskie firmy przenosiłyby produkcję poza teren Unii Europejskiej w celu uniknięcia kosztów powiązanych z ograniczeniem emisji.
Zadaniem podatku CBAM jest zatem wyrównanie kosztów emisji dwutlenku węgla pomiędzy produktami wytwarzanymi w Unii Europejskiej a importowanymi spoza wspólnoty. Ponadto celem podatku jest zachęta do redukcji emisji poprzez kreowanie równych warunków komercyjnych dla unijnych oraz zagranicznych producentów. Przesłanką do wprowadzenia opłaty była również chęć promowania ekologicznych i zrównoważonych rozwiązań produkcyjnych na skalę globalną, mając tym samym wpływ także na dostawców spoza Europy.
Jaka jest podstawa prawna dla podatku CBAM?
Podstawą prawną dla CBAM jest rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/956 z dnia 10 maja 2023 roku. Ustawa ta reguluje sposób obliczania opłat w zależności od emisji uwolnionych w czasie produkcji. Z kolei rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2023/1773 z 15 września 2023 roku określa szczegóły obowiązków sprawozdawczych dla importerów.
Podstawowe akty prawne CBAM to zatem:
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/956, które reguluje zakres i mechanizm działania podatku węglowego CBAM,
- Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2023/1773, które nakłada obowiązki raportowania i szczegółowe zasady prowadzenia rejestru CBAM.
Zakres podatku, czyli jakie towary podlegają opodatkowaniu?
CBAM dotyczy głównie importu towarów energochłonnych o wysokiej emisji wbudowanej (czyli uwolnionej podczas produkcji). Zaliczają się do nich więc:
- cement,
- żelazo i stal,
- aluminium,
- nawozy sztuczne,
- wodór,
- energia elektryczna.
Lista ta może być rozszerzona, obejmując w przyszłości również produkty plastikowe i inne surowce. Na ten moment zakres towarów podlegających CBAM jest ściśle określony, a ewentualne dalsze zmiany będą zależne od decyzji Komisji Europejskiej.
Jakie obowiązki mają przedsiębiorcy w związku z wdrożeniem CBAM? Etapy wdrożenia podatku
Wdrażanie CBAM zaplanowano na dwa kluczowe etapy. Pierwszy z nich, czyli okres przejściowy, rozpoczął się 1 października 2023 i potrwa do końca grudnia 2025. W tym czasie importerzy mają obowiązek składać co kwartał raporty CBAM z informację o poziomie emisji związanych z wyszczególnionymi towarami.
Raporty CBAM muszą zawierać szczegółowe informacje, takie jak:
- całkowita ilość importowanych towarów podlegających CBAM,
- poziom emisji wbudowanych w produkty,
- informacje o wszelkich ulgach i rabatach na emisje w kraju pochodzenia.
Od 1 stycznia 2026 roku planowane jest pełne wdrożenie, czyli moment, od którego importerzy będą mieli obowiązek pozyskania statusu „upoważnionego zgłaszającego CBAM”, a także nabywania certyfikatów CBAM w zależności od ilości emisji.
Sankcje za nieprzestrzeganie przepisów CBAM
Choć nadal trwa etap przejściowy, to warto mieć świadomość, że nieprzestrzeganie przepisów CBAM może skutkować dotkliwymi karami łącznie z cofnięciem statusu uprawnionego zgłaszającego CBAM. Kara finansowa może wynosić od 10 do 50 euro za każdą tonę towaru, który zostanie pominięty w raporcie. Obowiązkiem importerów będzie również terminowe i skrupulatne uzupełnianie dokumentacji. Tylko dokładność i dotrzymywanie terminów pozwoli uniknąć konsekwencji prawnych.